Uko ibihugu birushanwa gushora menshi mu Gisilikare, Urutonde rw'Ibihugu 10 bishora menshi mu Gisilikare ku Isi.

Mu bintu bya ngombwa bishorwamo amafaranga menshi n'Ibihugu hafi ya byose ku Isi imbere haza umutekano (igisilikare, ubutasi n'ubundi bwirinzi), hari ibihugu bishyira kumugaragaro amafaranga bikoresha mu mirimo y'umutekano ibindi bikabigira ibanga ku buryo bimenywa n'ababirimo gusa kandi bo hejuru. Abandi bakaba nta makuru bafite ku_kayabo kagendera mu kurinda umutekano w'Ibihugu byabo cyangwa baba babifiteho amakuru akaba ari hafi ya ntayo. Igisilikare kiri mu bitwara igihugu ingengo y'imari igishorwamo nyinshi, kubera ibikoresho nkenerwa kandi bya ngombwa muri cyo ndetse n'ubumenyi buhabwa abasilikare kugira ngo bage ku kigero kiza cyifuzwa n'igihugu runaka, Ibyo byose bigakosha akayabo.

Uko ibihugu birushanwa gushora menshi mu Gisilikare, Urutonde rw'Ibihugu 10 bishora menshi mu Gisilikare ku Isi.

Aho amakimbirane yo muri Ukraine yatangiriye, ibihugu byinshi byongereye ingengo y'imari byageneraga igisilikare kubera kwikanga ko ayo amakimbirane yafata indi ntera, ibihugu bikaba byayisangamo bititeguye. Byahisemo kongera ingengo y'imari mu bya Gisilikare kugira ngo bikomeze umutekano wabyo.

Mu rwego mpuzamahanga bwa mbere ingengo y'imari igendera mu bya Gisilikare yageze kuri Trillion 2.24 z'Amadolari ya Leta zunze ubumwe za America mu 2022, nkuko bitangazwa na The Stockholm International peace research institute (SIPRI).

Ku Burayi gusa hiyongereye ho 13% ukurikije n'ingengo y'imari yashyirwaga mu Gisilikare cyaho mumyaka 30 ishize.

Iki kigo gitangaza ko uku kwiyongera kugeze aha kwatewe n'igitero Uburusiya bwagabye kuri Ukraine, hakaba harafashwe ingamba zo guhangana n'Uburusiya bigatuma amafaranga ashorwa mu Gisilikare azamuka atyo.

Ibi ngo byaba bigaragaza umutekano muke Isi ifite muri Ibi bihe ingengo y'imari ishorwa mu biturika yiyongera.

Kuzamuka kw'iyi ngengo ngo ntakabuza kwaturutse k'Uburusiya, Uburusiya bwafashe Crimea mu 2014, bwongera gutangiza ibitero bikomeye kuri Ukraine mu 2022.

Amakuru yashyize hanze na SIPRI avuga ko Finland yongereye ingengo y'imari mu bya Gisilikare ingana na 36%, Lithuania ikongera 27% kubera kutizera neza umutekano nk'ibihugu byahoze k'ubumwe bwaba soviets.

Finland yahise isaba kujya muri NATO kuva Uburusiya bwatera Ukraine, iza kwemererwa mu kwezi kwa Mata, 2023, ihita iba igihugu cya 31 kigeze NATO. Sweden nayo yari yaranze kugira aho ibogamira kuva mu myaka 200 yose ishize ubu nayo irashaka kwinjira muri uyu muryango w'ubutabare ugizwe n'ibihugu biri mugice cy'inyanja ya Atlantic ya ruguru.

Ibihugu bibarizwa m'Uburasirazuba bw'u Burayi byongereye ingengo y'imari ishyirwa mu bya Gisilikare kuva mu 2014, ubwo Uburusiya bwafataga Crimea, ingengo y'imari ya Gisilikare Ibi bihugu byayikubye 2 kose mu rwego rwo gukaza umutekano wabyo. Lorenzo Scarazzato umushakashatsi muri SIPRI niwe utangaza Ibi.

Ukraine muri 2022 ingengo yayo ya Gisilikare yari igeze kuri Miliyaridi 44$, ikaba yarongerewe cyane nkuko bitangazwa na SIPRI. Yiyongereye 34% muri uyu mwaka wa 2022 ugereranyije n'Umwaka wabanjirije uyu kuko ubwiyongere bwari 3.2% gusa.

Ku ruhande rw'Uburusiya ingengo y'imari igenerwa igisilikare yiyongereyeho 9.2% mu 2022, ubu ingengo y'imari ya Gisilikare mu Burusiya ikaba ari Miliyaridi 86.4.

Ikaba ingana na 4.1 by'Umusaruro mbumbe w'u Burusiya mu 2022, mu gihe mu 2021 ingengo ya Gisilikare yari 3.7 by'Umusaruro mbumbe.

Leta zunze ubumwe za America yongereye 0.7%, yo ikaba ishora mu Gisilikare Miliyaridi 877$ ku mwaka. America ikaba ari cyo Gihugu cya mbere gishora menshi mu Gisilikare ku Isi yose kuko cyo_nyine gishora angana na 39% by'ingengo y'imari ikomatanyije y'Isi yose muri rusange.

America yageneye Ukraine Miliyaridi 19.9$ ngo izikoreshe ihangane n'Uburusiya. SIPRI

Ubushinwa buza ku mwanya wa 2 mu gushora menshi mu Gisilikare kuko bushyiramo angana na Miliyaridi 292$. 

Ubushinwa bwongereye 4.2% mu bya Gisilikare mu mwaka wa 2021.

Ubuyapani bwo bushora mu Gisilikare angana na Miliyaridi 46$. Ubuyapani bwongereye 5.9 ku ngengo y'imari ya Gisilikare mu 2021.  SIPRI ikavuga ko kuva mu 1960 ari bwo bwa mbere Ubuyapani bwongereye amafaranga menshi mu Gisilikare bene aka kageni. 

Ubushinwa, Ubuhindi  n'Ubuyapani biza imbere mu gushora menshi mu Gisilikare k'Umugabane wa Aziya ndetse na Oceania. 

Uru ni urutonde rwuko ibihugu bikurikirana mu gushora menshi mu Gisilikare ku Isi, ni Urutonde rwo mu mwaka wa 2022, mugihe hejuru hasobanurwa ingano y'uko muri uyu mwaka byifashe.  

Ubushinwa : Miliyaridi 291 $

Ubuhindi : Miliyaridi 66 $

Uburusiya : Miliyaridi 61 $

Ubwami bw'Abongereza : Miliyaridi 55 $

Ubufaransa : Miliyaridi 51 $

Ubuyapani : Miliyaridi48 $

Ubudage : Miliyaridi 46 $

Ubutariyano : Miliyaridi 33 $

Brazil : Miliyaridi 20 $

Iran:   Miliyaridi 6$ 

Ibindi bihugu byongereye menshi mu Gisilikare ni:

1. Ubuhindi  bushora Miliyaridi 81.4, bukaba bwarongereye 6.5% mu 2021.

2. Arabia ishora Miliyaridi 75.0$, bwongereye 16% mu 2018.

3. Nigeria ishora Miliyaridi 3.1$, iheruka kongera 56% mu 2021.

4. Ibihugu bya OTAN byongereye 0.9% mu 2021, bishora Miliyaridi 1232.

5. Ubwami bw'Abongereza bufashisha 3.6%, bukaba bushora Miliyaridi 68.5 $. 

6. Turkiye   yagabanije 26%, ikaba ishora Miliyaridi 10.6 $. 

7. Ethiopia ishora Miliyaridi 1.0$, ikaba yarongereye 88% ubwo havukaga ikibazo cyari kiyihanganishije na Tigray People's Front mu m'Amajyaruguru y'igihugu cya Ethiopia. 

Uko niko ibihugu bikurikirana mu gushora menshi mu Gisilikare, hakaba haragaragaye kwiyongera cyane kw'ingengo y'imari kubera ikibazo cya Ukraine. 

ubushyamirane buri hagati ya Taiwan, Ubushinwa ndetse na America. 

Ubushyamirane bw'umuhanda w'ubucuruzi wo mu inyanya ya pacifique (inyanja nto y'ubushinwa) uhuza Phillipines, Malaysia, Vietnam aho Ubushinwa bushaka ubugenzuzi bwuzuye. 

Amakimbirane ari hagati y'Ubuyapani n'Ubushinwa bapfa ibikirwa bya Senkaku (Diaoyu) biri hafi ya Taiwan. 

Amakimbirane ari hagati y'Ubuyapani n'Uburusiya bapfa ibirwa bya Hokkaido, Ubuyapani bukaba buvuga ko bwabyambuwe n'Uburusiya mu ntambara ya 2 y'Isi, Ibi birwa Abarusiya babyita Kuril.